Stanisław Wincenty Maziarski (1873-1956)
Histologia
Biografia
Stanisław Wincenty Maziarski urodził się 27 kwietnia 1873 roku w Tarnowie. Do szkoły podstawowej oraz pierwszych klas gimnazjum uczęszczał w rodzinnym mieście, jednak ostatnie dwa lata nauki spędził w Krakowie w Gimnazjum im. Jana Sobieskiego. Po ukończeniu gimnazjum, w 1890 roku, rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, które zakończył w 1897 roku wraz z uzyskaniem dyplomu doktora wszech nauk lekarskich. Już w czasie studiów rozpoczął badania naukowe w Zakładzie Fizjologii UJ. W 1900 roku przedstawił pracę habilitacyjną O budowie i podziale gruczołów.
Następnie wyjechał na dalsze studia do Francji i Niemiec.
Po powrocie do Krakowa, w ramach Katedry Fizjologii UJ, prowadził zajęcia z histologii dla studentów, a od 1904 roku pracował w ramach utworzonej dla niego Katedry Histologii. W 1907 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Histologii, którą prowadził aż do przejścia na emeryturę w 1950 roku. W 1911 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.
Podczas I wojny światowej służył jako lekarz wojskowy w armii austriackiej, a po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, w latach 1918-1921, pełnił funkcję podpułkownika w armii polskiej. Podczas II wojny światowej, 6 listopada 1939 roku, został aresztowany wraz z innymi profesorami UJ i przewieziony do obozu Sachsenhausen, skąd zwolniono go w lutym 1940 roku. Po wojnie powrócił do Katedry Histologii UJ i kontynuował działalność dydaktyczną oraz naukową.
Stanisław Wincenty Maziarski zmarł 7 lipca 1956 roku w Krakowie. Spoczywa w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim (kwatera GB, wsch., gr. 6).
Funkcje pełnione na Uniwersytecie Jagiellońskim
- Dziekan Wydziału Lekarskiego UJ w latach 1916/17 oraz 1922-1925
- Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1933-1936
- Prorektor UJ w roku akademickim 1936/37
Wkład w medycynę
Wybitny polski histolog i profesor nauk medycznych, który znacząco przyczynił się do rozwoju histologii w Polsce. Twórca „krakowskiej szkoły histofizjologicznej”. Prowadził badania głównie nad systematyką gruczołów oraz strukturą jądra komórkowego i jego rolą w procesie wydzielania, dotyczące ślinianek, układu wydalniczego pierścienic, tkanki mięśniowej.
Działalność poza uczelnią
- Członek-korespondent Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Polskiej Akademii Umiejętności (od 1927 roku)
- Sekretarz Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego PAU w latach 1930-1948 (z przerwą wojenną)
- Członek czynny Wydziału Lekarskiego PAU (od 1930 roku)
Ważne dokonania
Był autorem wielu prac naukowych, w tym kilku rozdziałów w pierwszym podręczniku histologii Henryka Hoyera Histologia człowieka (1901). Następnie napisał podręcznik oparty na własnym pomyśle dydaktycznym Podręcznik do ćwiczeń histologicznych (1912), którego podstawą były konturowe rysunki tkanek i narządów, które student wypełniał podczas oglądania preparatów kolorowymi obrazami komórek i ich zespołów. Podręcznik zawierał także część teoretyczną, która w kolejnych wydaniach (1914, 1923, 1938) ulegała rozszerzeniu. Ostatnie dwa wydania (1947, 1949) ukazały się pod zmienionym tytułem Histofizjologia człowieka. W 1954 roku wraz ze Zdzisławem Nowickim wydał książkę Narząd zębowy człowieka (drugie wydanie 1956), która byłą pierwszą i przez długi czas jedyną tego typu pozycją na polskim rynku wydawniczym.
Ciekawostki
Zorganizował po I wojnie światowej Fundusz Pomocy Wojennej Uczniów UJ, który prowadził wspólnie z profesorem Stanisławem Estraicherem. Po zakończeniu II wojny światowej ponowił działalność, kierując w latach 1945-1949 Komitetem Pomocy Lekarskiej UJ dla Studentów Miasta Krakowa.
Uchodził za osobę zamkniętą w sobie, stroniącą od osobistych zwierzeń i znaną z surowego podejścia do egzaminowania.
Odznaczenia
- Komandoria Orderu Polonia Restituta (1936 r.)
- Nagroda państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia w zakresie histologii w 1952 roku.
Upamiętnienie
W Tarnowie znajduje się ulica imienia Stanisława Maziarskiego.
Przypomnienie sylwetki i dorobku naukowego Profesora Stanisława Maziarskiego podczas wystawy zatytułowanej „Człowiek nauki taki, jakim był” zbiega się ze 125. rocznicą uzyskania habilitacji (1900).
Bibliografia
- Złota księga Wydziału Lekarskiego, red. Jan Grochowski, Kraków 2000, s. 387.
- Gajda Zdzisław, Stanisław Wincenty Maziarski, w: Polski słownik biograficzny, t. XX, Wrocław -Warszawa - Kraków - Gdańsk, 1975.
- Gajda Zdzisław, O ulicy Kopernika w szczególności, o Wesołej w ogólności, Kraków 2012.
- Zaręba Maria, Zaręba Alfred, Ne cedat Academia : kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939-1945, Kraków 1975.
- Pro memoria : profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na Cmentarzu Rakowickim 1803-2013, red. Jan Wiktor Tkaczyński, Kraków 2014.