Ksawery Lewkowicz (1869-1958)
Pediatria
Biografia
Ksawery Lewkowicz urodził się 2 grudnia 1869 roku w Krakowie rodzinie z tradycjami medycznymi, ponieważ jego dziadek Sykstus był chirurgiem. W 1888 roku zdał maturę w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, a następnie podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1895 roku uzyskał tytuł doktora wszech nauk medycznych, a następnie odbył dwuletnią praktykę na oddziale chorób wewnętrznych Szpitala im. Św. Łazarza w Krakowie u prof. Stanisława Pareńskiego. Do roku 1903 praktykował w Klinice Pediatrycznej prof. Macieja Jakubowskiego, studiując również w Instytucie Pasteura w Paryżu oraz w wiedeńskich klinikach. W 1903 roku Ksawery Lewkowicz uzyskał habilitacje na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie w latach 1903-1907 służył jako kapitan służby medycznej w jednym z krakowskich pułków.
Rok 1907 przynosi nominację na profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Chorób Dzieci Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w 1914 roku Ksawery Lewkowicz obejmuje stanowisko lekarza w Szpitalu Św. Ludwika, prowadzonym przez Towarzystwo Opieki Szpitalnej dla Dzieci. Wybuch I wojny światowej to mobilizacja i powołanie do armii austriackiej związane z objęciem stanowiska dowódcy szpitala fortecznego w Krakowie. 30 czerwca 1917 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego (tytularnego) i równocześnie awansował w wojsku na stopień majora, a następnie podpułkownika. 2 stycznia 1920 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a w 1930 roku objął stanowisko Dziekana Wydziału Lekarskiego UJ. W 1931 roku został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a w 1938 roku prezesem Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego.
6 listopada 1939 roku został aresztowany podczas akcji Sonderaktion Krakau i wywieziony do obozu KL Sachsenhausen. W lutym 1940 roku wrócił do Krakowa z objawami choroby głodowej. Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do kierowania Katedrą Chorób Dzieci, aby przejść ostatecznie na emeryturę w 1947 roku.
Ksawery Lewkowicz zmarł 15 sierpnia 1958 roku. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXX, pn, gr. 46).
Funkcje pełnione na Uniwersytecie Jagiellońskim
- Profesor nadzwyczajny pediatrii UJ (1907 r. )
- Kierownik Katedry Chorób Dzieci UJ w latach 1907-1947
- Dziekan Wydziału Lekarskiego w roku akademickim 1930/31
Działalność poza uczelnią
- Dyrektor Szpitala św. Ludwika w Krakowie (w latach 1914-1916)
- Komendant Szpitala Fortecznego w Krakowie (w czasie I wojny światowej)
- Członek Akademii Umiejętności (od 1931 r.)
- Prezes Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego (1938 r.)
Wkład w medycynę
Ksawery Lewkowicz dużą część swojej pracy naukowej poświęcił mikrobiologii i bakteriologii klinicznej. Jako pierwszy wyhodował beztlenowego prątka wrzecionowatego, wywołującego anginę. Prowadził badania m.in nad zimnicą i zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Temat ten podjął w szeregu publikacji m.in. Czy może istnieć "samorządne" meningokokowe zapalenie opon i czy wymaga ono osobnego leczenia miejscowego?, O etyologii zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych i znaczeniu rozpoznawczem nakłócia lędźwiowego, czy też Leczenie swoiste nagminnego zapalenia opon.
Zajmował się również badaniami nad zespołem gruźliczo-gośćcowym u dzieci. Wyrazem zainteresowań tymi zagadnieniami była m. in. publikacja Choroba gruźliczo-gośćowa.
Interesował się również leczeniem ropniaków płucnych oraz gruźlicy.
Publikował w językach polskim, niemieckim, francuskim i angielski m. in. w renomowanym czasopiśmie "Lancet".
Ważne dokonania
W czasie II wojny światowej, od 1940 roku prowadził tajne nauczanie.
Upamiętnienie
Przypomnienie sylwetki i dorobku naukowego Profesora Ksawerego Lewkowicza podczas wystawy zatytułowanej „Człowiek nauki taki, jakim był” zbiega się ze 130. rocznicą uzyskania tytułu doktora wszech nauk medycznych (1895), 105. rocznicą uzyskania tytułu profesora zwyczajnego (1920) oraz 95. rocznicą powołania Profesora na funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego (1930).
Ciekawostki
Miał talent artystyczny, malował obrazy.
Bibliografia
- II wojna światowa. Profesorowie krakowscy https://nil.org.pl/drukuj/5805/1 (odczyt: 30.10.2025)
- Biogramy Redaktorów, https://przegladpediatryczny.pl/a2808/Biogramy-Redaktorow.html/m620 (odczyt: 30.10.2025)
- Gajda Zdzisław, O Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2003, s. 159, 179, 182.
- Gajda Zdzisław, Cracovia Medica, Kraków, 2022, s. 168.
- Lewkowicz Ksawery Franciszek http://malopolskawiiwojnie.pl/index.php/Lewkowicz_Ksawery_Franciszek (odczyt: 30.10.2025)
- Powstanie i historia Szpitala Dziecięcego św. Ludwika w Krakowie https://www.dzieciecyszpital.pl/pl/krakow/historia (odczyt: 30.10.2025)
- Lista Pamięci. Prof. Ksawery Lewkowicz https://in-memoriam.uj.edu.pl/lista-pamieci? p_p_id=56_INSTANCE_iqXS3KIq9Mfb&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-3&p_p_col_pos=2&p_p_col_count=3&osoba=140322507 (odczyt: 30.10.2025)
- Uniwersytet Jagielloński Złota Księga Wydziału Lekarskiego, Kraków 2000, s. 158, 423, 424, 466.
- Zarys nauczania medycyny w Polsce do roku 1939, wybrane zagadnienia, red. Śródka A., Kraków, 2012, s. 137.
- Wilk Dawid, Ksawery Lewkowicz https://pieknykrakow.pl/ludzie/ksawery-lewkowicz (odczyt: 30.10.2025).