Witold Orłowski (1874-1966)

Choroby wewnętrzne

Biografia

Witold Orłowski urodził się 24 stycznia 1874 roku w Norwidpolach (dawna gubernia mińska). Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do Wojskowej Akademii Medycznej w Petersburgu. Z uczelnią tą pozostał związany przez jedenaście lat. Wiedzę z zakresu bakteriologii oraz fizjologii poszerzał u profesorów Siergieja Pietrowicza Botkina i Iwana Pietrowicza Pawłowa.

 

Ilustracja czarno-biała przedstawia pierwszą stronę broszury prof. Orłowskiego Ueber die Autointoxikation des Organismus mit Säuren, als ätiologisches Moment in der Pathologie der inneren Krankheiten, mit besonderer Berücksichtigung der Urämie. U góry dwie pieczęcie Muzeum Historyczne Medycyny Polskiej i Zakład Historji Medycyny Un. Jag. w Krakowie. Zawiera tytuł i fragment tekstu.
Strona tytułowa pracy "Ueber dia Autointoxikation des Organismus mit Säuren, als ätiologisches Moment in der Pathologie der inneren Krankheiten, mit besonderer Berücksichtigung der Urämie".
Artykuł o zatruciu organizmu kwasami, ze szczególnym uwzględnieniem mocznicy, opublikowany w niemieckim piśmie "Centralblatt für Stoffwechsel- & Verdauungs-Krankheiten". Orłowski pełnił wówczas funkcję ordynatora kliniki Wojskowej Akademii Medycznej.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową dzieła Iwana Pawłowa, Charlesa Sherringtona i Edgara Adriana Mózg i jego mechanizm z 1935 roku. Po środku nieczytelna czerwona pieczęć.
Okładka pracy "Mózg i jego mechanizm".
Zbiór publikacji dotyczących czynności mózgu autorstwa najwybitniejszych fizjologów początków XX stulecia, laureatów nagrody Nobla. Do uczniów Iwana Pawłowa zaliczał się m.in. Orłowski.

Doktorat z zakresu medycyny uzyskał w 1900 roku. Praktykę lekarską prowadził w Petersburgu i Jessentuki (kurort w Kraju Stawropolskim). W 1907 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1913 roku profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Kazańskiego.

 

Ilustracja czarno-biała przedstawia pierwszą stronę broszury prof. Orłowskiego Zadania i tory spółczesnej dyagnostyki chorób wewnętrznych. U góry dwie pieczęcie: Muzeum Historyczne Medycyny Polskiej i Zakład Historji Medycyny Un. Jag. w Krakowie. Zawiera tytuł i fragment tekstu.
Strona tytułowa pracy "Zadania i tory spółczesnej dyagnostyki chorób wewnętrznych".
Wykład inauguracyjny z 17 maja 1907 roku z okazji objęcia przez Orłowskiego katedry diagnostyki lekarskiej na Uniwersytecie w Kazaniu. Odbitka z Przeglądu Lekarskiego.

W 1919 roku powołany został na stanowisko profesora zwyczajnego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Do kraju, w związku z wojną domową w Rosji, przybył dopiero w 1920 roku i objął katedrę chorób wewnętrznych po Walerym Jaworskim.

 

Ilustracja czarno-biała przedstawia pierwszą stronę broszury prof. Orłowskiego i Jana Nowaczyńskiego Życie i zasługi naukowe ś. p. prof. dra Walerego Jaworskiego (1849-1924). U góry dwie pieczęcie: Dar prof. Rosnera i Biblioteka Kliniki Położn. Ginekol. UJ. U góry odręczna dedykacja JWP prof. dr A. Rosnerowi od autorów.
Strona tytułowa pracy "Życie i zasługi naukowe ś.p. prof. Dra Walerego Jaworskiego (1849-1924)".
Wykład Orłowskiego i radiologa docenta Jana Nowaczyńskiego przedstawiony 5 listopada 1924 roku podczas posiedzenia Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego, poświęcony pamięci profesora Walerego Jaworskiego. Egzemplarz dedykowany ginekologowi Aleksandrowi Rosnerowi, profesorowi Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kierował kliniką uniwersytecką przez pięć lat.

Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową instrukcji autorstwa prof. Orłowskiego Wzory historji choroby oraz badań laboratoryjnych stosowane w Klinice Chorób Wewn. U. J. z 1921 roku. Tytuł podany drukowanymi literami.
Okładka praca "Wzory historji choroby oraz badań laboratoryjnych stosowane w Klinice Chorób Wewn. U.J.".
Orłowski dwa razy w tygodniu omawiał przedstawione przez studentów historie chorób pacjentów kliniki. Szczegółowo opracowane Wzory historji choroby zawierały wytyczne prawidłowo sporządzonej dokumentacji medycznej w klinice.
Ilustracja czarno-biała przedstawia pierwszą stronę broszury prof. Orłowskiego W sprawie badania wydzielniczej czynności żołądka u ludzi. Zawiera tytuł i fragment tekstu.
Strona tytułowa pracy "W sprawie badania wydzielniczej czynności żołądka u ludzi"
Jedna z ostatnich publikacji Orłowskiego przed objęciem katedry w Warszawie, w której podjął tematykę bliską swojemu poprzednikowi na katedrze krakowskiej, Waleremu Jaworskiemu.

Był wybitnym dydaktykiem. Do grona jego uczniów należeli m.in. późniejsi profesorowie: Tadeusz Tempka i Edward Szczeklik. Urządzał w klinice comiesięczne spotkania internistów, które przekształciły się w Koło Krakowskie Towarzystwa Internistów Polskich. Zorganizował I Ogólnopolski Zjazd Przeciwgruźliczy oraz I Zjazd Lekarzy i Działaczy Sanitarnych i Samorządowych. W 1925 roku został mianowany profesorem zwyczajnym w Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Z Warszawą był związany aż do śmierci 2 grudnia 1966 roku. Pochowany został na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie.

 

Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową skryptu Djagnostyka chorób wewnętrznych z roku 1921 prof. Orłowskiego. Po środku nieczytelna odręczna zapiska proweniencja.
Okładka pracy "Diagnostyka chorób wewnętrznych".
Maszynopis powielony zawierający wykład diagnostyki chorób wewnętrznych Orłowskiego. Skrypty z dziedziny chorób wewnętrznych, wydawane staraniem Towarzystwa Biblioteki i Bratniej Pomocy Medyków UJ, ukazywały się w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Przez wiele lat studenci i współpracownicy nakłaniali Orłowskiego do napisania podręcznika nauk wewnętrznych. Odkładał on jednak tą pracę z uwagi na obowiązki organizacyjne związane z zarządzaniem klinikami oraz potrzebę należytego pogłębienia doświadczenia dydaktycznego i klinicznego. Przed Drugą Wojną ukazała się dwutomowy podręcznik Patologia i terapia szczegółowa chorób wewnętrznych, a dopiero w latach powojennych monumentalna Nauka o chorobach wewnętrznych.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową skryptu Choroby oskrzeli, płuc i opłucnej z roku 1927 prof. Orłowskiego. U góry czerwona pieczęć Uniw. Szkoła Pielęgniarek i Hygienistek w Krakowie.
Okładka pracy "Choroby oskrzeli, płuc i opłucnej".
Skrypt z wykładów klinicznych Orłowskiego w roku akademickim 1922/3, 1923/4 i 1924/5.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową skryptu Choroby serca i miażdżyca tętnic z roku 1927 prof. Orłowskiego.
Okładka pracy "Choroby serca i miażdżyca tętnic".
Skrypt z wykładów klinicznych Orłowskiego w roku akademickim 1922/3.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową skryptu Choroby gruczołów dokrewnych z roku 1926 prof. Orłowskiego.
Okładka pracy "Choroby gruczołów dokrewnych".
Skrypt z wykładów klinicznych Orłowskiego w roku akademickim 1922/3, 1923/4 i 1924/5.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową skryptu Choroby przewodu pokarmowego z roku 1926 prof. Orłowskiego.
Okładka pracy "Choroby przewodu pokarmowego".
Skrypt z wykładów klinicznych Orłowskiego w roku akademickim 1923/4 i 1924/5.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową skryptu Choroby krwi z roku 1926 prof. Orłowskiego.
Okładka pracy "Choroby krwi".
Skrypt z wykładów klinicznych Orłowskiego w roku akademickim 1923/4 i 1924/5.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową skryptu Choroby nerek z roku 1926 prof. Orłowskiego.
Okładka pracy "Choroby nerek".
Skrypt z wykładów klinicznych Orłowskiego w roku akademickim 1923/4 i 1924/5.
Ilustracja czarno-biała przedstawia stronę tytułową dzieła prof. Orłowskiego Patologia i terapia szczegółowa chorób wewnętrznych, tom 1, Choroby serca i naczyń krwionośnych z 1933 roku. Tytuł podany drukowanymi literami.
Okładka pracy "Patologja i terapja szczegółowa chorób wewnętrznych".
Pierwszy tom podręcznika chorób wewnętrznych, poświęcony chorobom serca i naczyń krwionośnych. Publikacja Orłowskiego, napisana w Warszawie, ale zadedykowana Wszechnicy Krakowskiej: „Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, dostojnemu krzewicielowi nauki, ducha i myśli polskiej, który przez zaszczytne dla mnie powołanie na Katedrę Klinik Chorób Wewnętrznych stworzył mi pole do pracy wśród swoich i dla swoich i przez to ziścił moje gorące marzenia od lat najmłodszych, pracę tę z głęboką czcią w hołdzie składam”.

Funkcje pełnione na Uniwersytecie Jagiellońskim

  • Profesor chorób wewnętrznych

Działalność poza uczelnią

 

Ilustracja czarno-biała przedstawia pierwszą stronę broszury prof. Orłowskiego Badania nad cholesterynemją z 1923 roku.
Strona tytułowa pracy "Badania nad cholesterynemją".
Odbitka z „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej”. Orłowski należał do pionierów patofizjologicznego i biochemicznego kierunku w naukach klinicznych. Publikacja na temat metod oznaczania cholesterolu oraz  badań nad jego zawartością w surowicy krwi w różnych stanach ustroju. Egzemplarz dedykowany Janowi Piltzowi, neurologowi i psychiatrze, profesorowi Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wkład w medycynę

Był autorem ponad 200 prac w języku polskim, rosyjskim, niemieckim, francuskim, czeskim, bułgarskim, portugalskim, hiszpańskim. Orłowski uważany jest za twórcę największej w Polsce szkoły internistycznej.  Jest autorem pełnego, oryginalnego i nowoczesnego podręcznika chorób wewnętrznych - Nauka o chorobach wewnętrznych (okres warszawski). 

Prace Witolda Orłowskiego w zbiorach Biblioteki

Ważne dokonania

  • W czasie I wojny światowej był organizatorem pomocy nad jeńcami wojennymi i ewakuowanymi Polakami w Kazaniu. Założył m. in. „Dom Polski” w Kazaniu.

Odznaczenia

  • Order Świętej Anny (Rosja)
  • Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława (Rosja)
  • Krzyż Zasługi
  • Order Odrodzenia Polski 
  • Order Sztandaru Pracy

Upamiętnienie

Szpital imienia Witolda Orłowskiego znajduje się w Warszawie.

Przypomnienie sylwetki i dorobku naukowego Profesora Witolda Orłowskiego podczas wystawy zatytułowanej „Człowiek nauki taki, jakim był” zbiega się ze 125. rocznicą uzyskania doktoratu przez Profesora  na Uniwersytecie w Petersburgu i 105. rocznicą Jego powołania na Katedrę Medycyny Wewnętrznej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1920), gdzie wykładał do 1925 roku. 

Bibliografia

  1. Brzozowski Ryszard, O moim nauczycielu Profesorze Witoldzie Orłowskim i szpitalu, którego jest Patronem, "Postępy Nauk Medycznych", t. 21, 2008, nr 1, s. 4-7.
  2. Brzozowski Ryszard, Wspomnienie o profesorze Witoldzie Orłowskim, "Postępy Nauk Medycznych", t. 20, 2007, nr 2/3, s. 99-104.
  3. Gradowska Liliana, Pączek Leszek, Witold Orłowski (1874-1966), (w:) Złota księga medycyny warszawskiej, red. Marek Krawczyk, Warsawa 2009.
  4. Kucharz Eugeniusz J., Professor Witold Eugeniusz Orłowski, a founder of the Polish school of internal medicine: a sesquicentennial remembrance, "Polish Archives of Internal Medicine", vol. 134, 2024, no. 5, https://www.mp.pl/paim/issue/article/16765/, (odczyt: 20.08.2025)
  5. Ostrowska Teresa, Orłowski Witold Eugeniusz (1874-1966), (w:) Polski słownik biograficzny, t. 24/2, z. 101, Wrocław 1979.