Napoleon Nikodem Cybulski (1854-1919)

Fizjologia

Biografia

Napoleon Nikodem Cybulski urodził się 14 września 1854 roku w Krzywonosach (pow. święciański) w rodzinie szlacheckiej. W 1875 roku, po ukończeniu z wyróżnieniem ze srebrnym medalem gimnazjum w Mińsku, rozpoczął studia w Akademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu. Zakończył je z najwyższym wyróżnieniem cum exima laude w 1880 roku. Od 1877 roku pracował jako asystent profesora Iwana Romanowicza Tarchanowa (Tarchniszwiliego) w Zakładzie Fizjologii. Jako student utrzymywał ożywiony kontakt z Iwanem Pawłowem – obaj pracowali m. in. nad krążeniem krwi. W 1881 roku został mianowany na zastępcę prosektora przy Katedrze Fizjologii Instytutu Lekarskiego połączonego z Akademią. W 1882 roku zdał egzaminy doktorskie. W 1885 roku otrzymał stopień doktora medycyny. W tym samym roku przeprowadził się z Petersburga do Krakowa i jeszcze przed zamknięciem przewodu doktorskiego podjął pracę jako kierownik Katedry Fizjologii, Histologii i Embriologii Uniwersytetu Jagiellońskiego na stanowisku profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Katedrą kierował do swojej śmierci w 1919 roku. W celu podniesienia charakteru naukowego Katedry Fizjologii w Krakowie czynił intensywne starania o fundusze na aparaturę i lepsze pomieszczenia, m. in. w Ministerstwie Oświaty w Wiedniu, organizował publiczne, popularne, cieszące się dużym powodzeniem wykłady z fizjologii, uzyskiwał subsydia od ówczesnych wysoko postawionych rodów Galicji. Dzięki temu, w latach 1892-1895 powstał w Krakowie nowy gmach przy ul. Grzegórzeckiej 16, w którym na II piętrze została umieszczona Katedra Fizjologii.

Był inicjatorem utworzenia instytutu dentystycznego przy Wydziale Lekarskim w Krakowie.

Profesor Napoleon Cybulski zmarł w Krakowie 26 kwietnia 1919 roku w wyniku udaru mózgu w swoim gabinecie w Zakładzie Fizjologii. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim, kw. O, płd.

Funkcje pełnione na Uniwersytecie Jagiellońskim

Kierownik Katedry Fizjologii, Histologii i Embriologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (w latach 1885-1919)
Dziekan Wydziału Lekarskiego (w latach 1887/1888 i 1895/1896)
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego (1904/1905)
Prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego (1905-1909)

Działalność poza uczelnią

Członek korespondent Akademii Umiejętności (od 1887 roku)
Członek czynny Akademii Umiejętności (od 31 października 1891 roku)
Dyrektor III Wydziału Akademii Umiejętności (w latach 1904–1906)
Przewodniczący Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności (w latach 1898–1918)
Prezes rady nadzorczej Kółek Rolniczych w Krakowie (interesował się problemami ekonomicznymi włościaństwa)
Prezes Ochotniczej Straży Pożarnej w Nawojowej Górze (w 1911 roku)

Wkład w medycynę

Wybitny polski fizjolog, współodkrywca adrenaliny, jeden z twórców endokrynologii, współodkrywca prądów czynnościowych mózgu i pionier elektroencefalografii, naukowiec o niepospolitym kręgu zainteresowań i bogactwie pomysłów. Był założycielem jednej z największych w Polsce szkół naukowych - krakowskiej szkoły fizjologicznej. Był współtwórcą hemodynamiki, badaczem elektrofizjologii nerwów obwodowych i ośrodkowego układu nerwowego oraz mięśni.

Strona tytułowa polskojęzycznej publikacji naukowej autorstwa Prof. D-ra Napoleona Cybulskiego, zatytułowanej: „Fizjologia człowieka” (na środku strony widoczny jest duży, pogrubiony tytuł). Podtytuł informuje, że jest to: Część IV (część czwarta),
a zawartość tomu obejmuje: Zmysły (ciąg dalszy), ucho, powonienie, smak, czucie, szczegółowa fizjologia układu nerwowego centralnego, fizjologia rozmnażania się i rozwoju.
Dodatkowe informacje redakcyjne:
- Książka została wydana staraniem Stanisława Markiewicza.
- Powstała z zapomogi Kassy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem imienia Dra Józefa Mianowskiego.
- Cena podana na stronie: 75 kopiejek (oznaczone jako „Cena kop. 75”).
Na górze strony znajdują się odręczne adnotacje: biblioteczne oznaczenie numeracyjne „629” i dedykacja od autora zapisana czarnym atramentem w znaczenie części zasłonięta przez naklejkę z napisem: „Klinika Położn. i Chorób Kobiec. (U. J.)”, czyli: Klinika Położnicza i Chorób Kobiecych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Na dole strony znajduje się informacja wydawnicza: „Warszawa, Skład główny w Księgarni E. Wende i S-ki, Krak.-Przedm. N. 9, 1896.”.
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Strona tytułowa pracy „Fizjologia człowieka cz. IV”, 1896.

Był autorem około 100 prac naukowych o szerokim zakresie tematycznym. Już na III roku studiów napisał pracę konkursową O wpływie postawy ciała na boczne ciśnienie, puls i oddychanie u zwierząt, za którą otrzymał złoty medal pierwszej klasy. W trakcie studiów zajmował się także innymi zagadnieniami, np. badaniem prędkości pobudzenia nerwowego, ilość krwi u zwierząt czy rozprzestrzenianiem się błonicy poprzez mleko. W 1885 roku powstała jego praca doktorska Badania nad szybkością ruchu krwi za pomocą fotohemotachometru.

W kolejnych latach publikował nie tylko samodzielnie, ale i ze swoimi współpracownikami, np. prof. Adolfem Beckiem, czy z prof. Janem Mikuliczem-Radeckim.

W 1895 roku wraz z prof. Władysławem Szymonowiczem odkrył hormonalne oddziaływanie rdzenia nadnerczy. Wprowadził do medycyny termin "nadnerczyna" (suprarenina) dla związków biologicznie czynnych wydzielanych z rdzenia nadnerczy do krwi. Dzisiaj wiemy, że były to katecholaminy: dopomina i noradrenalina, a w wyniku przemian chemicznych – adrenalina.

Jako jeden z pierwszych na świecie zarejestrował i opisał szybkość linearnego przepływu krwi w tętnicy szyjnej i udowej za pomocą skonstruowanego przez siebie fotohemotachometru.

Strona tytułowa polskojęzycznej publikacji naukowej autorstwa dra Napoleona Cybulskiego, profesora fizyologii w Uniwersytecie Jagiellońskim. Tytuł publikacji to: „Nowy przyrząd do badania prędkości ruchu krwi (fotohaemotachometr) i jego zastosowanie”
(treść tytułu zapisana dużą czcionką, z wyróżnieniem słów „badania prędkości ruchu krwi”). Pod tytułem znajduje się informacja: „Odbitka z „Kosmosu” otoczona poziomym prostokątnym ornamentem ozdobionym na obu końcach motywem kwiatowym. Niżej podano dane wydawnicze: „Lwów 1886. Nakładem Polskiego Towarzystwa Przyrodników imienia Kopernika. Z I. Związkowej drukarni we Lwowie.”
Ponad danymi wydawniczymi, po prawej stronie widnieją stempel: „BIBLIOTEKA Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie”, przekreślony przecinającymi się w kształcie litery X odręcznymi liniami, z których jedna naniesiona została czerwoną kredką, a druga niebieską.
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu z drobnymi śladami użytkowania (np. plamy).

Strona tytułowa pracy "Nowy przyrząd do badania prędkości ruchu krwi i jego zastósowanie", 1886.

Rysunek techniczny przedstawiający przekrój mechanicznego urządzenia, fotohemotachometru z oznaczeniem „Fig. 8” z publikacji autorstwa Napoleona Cybulskiego z 1886 roku pod tytułem: „Nowy przyrząd do badania prędkości ruchu krwi (fotohaemotachometr) i jego zastosowanie”. Widoczne są różne elementy konstrukcyjne oznaczone literami: A, B, C, D, E, F, O, m, P. Układ zawiera części przypominające tłoki, zawory przegrody, ciemnię co sugeruje funkcję związaną z badaniem przepływu cieczy lub gazu i wykonywaniem zdjęć. Całość konstrukcji wskazuje na zastosowanie w precyzyjnych pomiarach lub rejestracji poziomów i przepływów cieczy.

Rysunek techniczny - przekrój przez fotohemotachometr autorstwa Napoleona Cybulskiego opublikowany w pracy „Nowy przyrząd do badania prędkości ruchu krwi (fotohaemotachometr) i jego zastosowanie”, 1886.

Ilustracja przedstawia fotogram pochodzący z eksperymentu przeprowadzonego na zwierzęciu, opisanego jako „4 doświadczenie” w publikacji autorstwa Napoleona Cybulskiego pod tytułem: „Nowy przyrząd do badania prędkości ruchu krwi (fotohaemotachometr) i jego zastosowanie” z 1886 roku. Na wykresie widoczne są dwa główne parametry:
1. Szybkość przepływu krwi
2. Krzywa oddychania
Oznaczenia na wykresie:
• a → b: faza wdechu
• b → c: faza wydechu
Wartości przepływu krwi podczas skurczu serca w różnych punktach:
• a': 3,087 mm³
• b': 4,350 mm³
• c': 2,785 mm³
• d': 4,835 mm³
Wysokość fotogramu została znormalizowana do wartości 1.

Fotogram pochodzący z eksperymentu przeprowadzonego za pomocą fotoheotachometru

W czasie studiów medycznych badał także zjawiska w układzie krążenia, przede wszystkim dotyczące krążenia krwi w organizmie, jak ciśnienie hydrostatyczne, szybkość przepływu krwi w zależności od pozycji ciała, wpływu czynników regulacyjnych, jak akcja serca, ucisk mięśni na naczynia.

Okładka publikacji naukowej autorstwa N. Cybulskiego i J. Dunin Borkowskiego pt. „Wpływ błon i przegród na siły elektromotoryczne”. Wydana w Krakowie nakładem Akademii Umiejętności w 1909 roku. Skład główny odbył się w Księgarni Spółki Wydawniczej Polskiej. Na środku okładki widnieje okrągła pieczęć z herbem Akademii Umiejętności „Academia Litterarum Cracoviensis”. W lewym górnym rogu wpisane są odręcznie niebieskim atramentem archiwalne numery inwentarzowe: odręcznie przekreślony „4458”, „561”. W prawym górnym rogu znajduje się odręczna dedykacja napisana czarnym atramentem, dla profesora: ………………. JWielmożnemu Panu profesorowi …………. Autorowie”. Brzegi okładki są lekko uszkodzone i postrzępione. Strona jest pożółkła zwłaszcza dookoła brzegów.

Okładka pracy „Wpływ błon i przegród na siły elektromotoryczne” z 1909 r. z dedykacją od autorów.

Strona tytułowa publikacji naukowej autorstwa N. Cybulskiego i J. Dunin Borkowskiego pt. „Wpływ błon i przegród na siły elektromotoryczne”. Wydana w Krakowie nakładem Akademii Umiejętności w 1909 roku. Skład główny odbył się w Księgarni Spółki Wydawniczej Polskiej. Na środku strony widnieje okrągła pieczęć z herbem Akademii Umiejętności „Academia Litterarum Cracoviensis”. W prawym górnym rogu znajduje się odręczna dedykacja napisana czarnym atramentem: „Wielce Szanownemu Panu prof. A. …………. Wdzięczni Autorowie. Kraków 22/06 909”.

Strona tytułowa pracy "Wpływ błon i przegród na siły elektromotoryczne" z 1909 r. z dedykacją od autorów.

Wyjaśniał naturę aktywności elektrycznej w mięśniach, w sercu, wprowadził poprawną interpretację zapisu elektrokardiogramu (EKG).

Strona artykułu pt. „Elektryczność zwierzęca, jej źródła, przejawy i znaczenie” autorstwa prof. Cybulskiego, będącego odbitką z „Gazety Lekarskiej” nr 4–5 z 1913 roku. Wystąpienie z fundacji im. A. Sokołowskiego wygłoszono 21 stycznia 1913 roku na posiedzeniu Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego. W górnej części strony znajdują się odręczne adnotacje napisane czarnym atramentem (po lewej podkreślona łukiem liczba „53”, a po prawej stronie dedykacja „Wielce szanownemu Prof. Jaworskiemu od autora”) oraz poniżej centralnie pieczęć „Zakład Historii Medycyny UN. JAG. w Krakowie”, a po jej prawej stronie napisana odręcznie niebieską kredką liczka „12”. Pod spodem zaczyna się tekst artykułu o historycznych poglądach na zależności między narządami w ustroju i rozwoju badań nad układem nerwowym. Strona jest lekko pożółkła.

Strona tytułowa pracy "Elektryczność zwierzęca, jej źródła, przejawy i znaczenie".

"Ustrój zwierzęcy lub ludzki wyobrażano sobie jako mechanizm, którego kółka i kółeczka pozostają ze sobą w stałej niezmiennej zależności. W miarę rozwoju badań eksperymentalnych pogląd ten stopniowo ulegał modyfikacyi, badania układu nerwowego wyjaśniały coraz bardziej, że stosunek między narządami nie jest bezpośredni, lecz odbywa się przy udziale pośrednictwa układu nerwowego.”

Rys. 9: wykres z trzema poziomymi liniami oznaczonymi I, II, III oraz wykreśloną krzywą przedstawiającą zmiany potencjału elektrycznego w czasie w komórce pobudzonej. Krzywa gwałtownie opada i powraca do stanu początkowego, ilustrując przejście przez fazę depolaryzacji i repolaryzacji.

Wykres z trzema poziomymi liniami oznaczonymi I, II, III oraz wykreśloną krzywą przedstawiającą zmiany potencjału elektrycznego w czasie w komórce pobudzonej.

Schemat poglądowy przedstawiający przestrzenny rozkład ładunków i linii sił pola elektrycznego wokół włókna nerwowego.

Rysunek 12: schemat pola elektrycznego i linii sił wokół układów elektrod ab oraz cd, z zaznaczonym kierunkiem przepływu prądu i rozmieszczeniem potencjałów dodatnich (na zewnątrz) i ujemnych (wewnątrz). Linie sił układają się koncentrycznie wokół obu układów.

Schemat pola elektrycznego i linii sił wokół układów elektrod ab oraz cd, z zaznaczonym kierunkiem przepływu prądu i rozmieszczeniem potencjałów dodatnich (na zewnątrz) i ujemnych (wewnątrz). Linie sił układają się koncentrycznie wokół obu układów.

Rysunek 13: wykres zmian potencjału w czasie dla pierwszej fazy — krzywa opadająca (spadek potencjału) na tle fali rytmicznej, oznaczonej w dwóch poziomach: I, III.
Rysunek 14: wykres zmian potencjału w czasie dla drugiej fazy — krzywa wznosząca się (wzrost potencjału) na tle podobnych fal rytmicznych i tych samych poziomów (I, III).

Rys. 13. Wykres zmian potencjału w czasie dla pierwszej fazy — krzywa opadająca (spadek potencjału) na tle fali rytmicznej, oznaczonej w dwóch poziomach: I, III. Rys. 14: wykres zmian potencjału w czasie dla drugiej fazy — krzywa wznosząca się (wzrost potencjału) na tle podobnych fal rytmicznych i tych samych poziomów (I, III).

Rysunek 11 to schematyczne przedstawienie doświadczenia z użyciem dużego naczynia szklanego wypełnionego elektrolitem. Na dnie naczynia umieszczono trzy elektrody cynkowe, z których dwie połączone są z galwanometrem. Przez naczynie przebiegają dwa druty, po których porusza się gumowy wózek z zaczepionymi cynkowymi przewodnikami. Schemat zawiera opisy połączeń i rozmieszczenia elementów, a także sugerowane kierunki przepływu prądu i linii sił.

Strona 13 artykułu naukowego opisująca zjawiska elektryczne w mięśniach i model fizyczny służący do ich demonstracji.

Pierwsza strona artykułu naukowego w języku polskim, będącego odbitką z Gazety Lekarskiej z 1910 roku.
Tytuł artykułu brzmi: „Kilka uwag o elektrokardiogramach na podstawie własnych doświadczeń.” Autorem jest Prof. N. Cybulski.
Poniżej tytułu znajduje się treść artykułu rozpoczynająca się od wprowadzenia dotyczącego badań elektrycznych zjawisk w sercu – zarówno u zwierząt, jak i ludzi. Tekst wspomina nazwiska naukowców takich jak Hermann, Lipmann, czy Waller, odnosząc się do ich odkryć w dziedzinie fizjologii i elektrodiagnostyki.
Na górze strony widnieje odręczna dedykacja „Imć Panu Prof. Kostaneckiemu z prośbą o przyjęcie, autor.” Nieco poniżej po lewej stronie zapisane są odręcznie archiwalne numeracje biblioteczne: czarnym atramentem przekreślona liczba „4460” i po nią niebieskim atramentem liczba „557”. Na dole strony znajdują się zapisy biblioteczne:
odręczny niebieskim atramentem „Z-142898” oraz niebieski odcisk pieczątki: „Akc. zl 2025 nr 234”, gdzie liczby „2025” i „234” zapisane zostały odręcznie czarnym atramentem.
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Pierwsza strona artykułu naukowego "Kilka uwag o elektrokardiogramach na podstawie własnych doświadczeń", 1910 r. z autografem autora.

Strona pochodzi z historycznego tekstu medycznego napisanego po polsku. Zawiera dwa wykresy przedstawiające elektrodiagramy serca żaby, oznaczone jako Rys. 1 i Rys. 2.
Rys. 1: Trzy nakładające się krzywe przedstawiające:
1. Elektrokardiogram wyciętego serca żaby,
2. Kardiogram przedsionka,
3. Kardiogram komory.
Wykres opisany jest literami (P, P₁, R, S, T) oznaczającymi różne fazy aktywności elektrycznej serca. Dodatkowo zaznaczono odcinki czasu (AB = 1 sekunda). Tekst pod wykresem tłumaczy znaczenie poszczególnych załamków i ich związek z aktywnością przedsionków i komór serca.
Rys. 2: Kolejny elektrokardiogram serca żaby, z elektrodami umieszczonymi na bulbusie aorty i na koniuszku serca. Opis informuje, że oznaczenia liter są takie same jak w Rys. 1.
Na górze i dole strony znajduje się tekst opisujący eksperyment i interpretację wyników. Pismo ma charakter naukowy i medyczny, używa terminologii z zakresu fizjologii serca i elektrokardiografii.
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Elektrokardiogramy serca żaby z artykułu „Kilka uwag o elektrokardiogramach na podstawie własnych doświadczeń.”, 1910 r.

Zainicjował w Polsce badania nad hipnozą wyprzedzając swoimi pomysłami koncepcję nieświadomości Zygmunta Freuda.

Strona tytułowa polskojęzycznej publikacji naukowej autorstwa Prof. Dr N. Cybulskiego (Napoleona Cybulskiego): „Spirytyzm i hypnotyzm.”. Na górze po lewej stronie postawione zostały za pomocą pieczątki biblioteczne oznaczenia numeracyjne „12157” i poniżej „II”. Po prawej stronie na górze znajduje się odręczny dopisek czarnym atramentem „od autora”. Centralnie na górze strony zapisane zostało niebieską kredką biblioteczne oznaczenie numeracyjne „11.076/a”. Na wysokości pierwszego wyrazu tytułu (na dwóch ostatnich literach: „z” i „m”) po jego prawej stronie widnieje ukośnie postawiony czerwony odcisk pieczątki „Biblioteka Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie.”. Pod tytułem wydrukowany został ozdobny roślinny ornament. Poniżej ornamentu podane zostały dane wydawnicze: „W Krakowie, w drukarni „Czasu” Fr. Kluczyckiego i sp. pod zarządem Józefa Łakocińskiego. 1894.”.
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Strona tytułowa pracy „Spirytyzm i hypnotyzm", 1894 z autografem autora.

Interesował się procesem trawienia - wspólnie z prof. Mikuliczem opublikował pracę O fizjologicznym zachowaniu się przełyku i o mechanizmie połykania. Badał także źródła smaku (wspólnie z Adolfem Beckiem wykazał istnienie różnych rodzajów zakończeń nerwowych dla każdego rodzaju smaku), czego przykładem jest praca Badanie poczucia smaku u osoby pozbawionej języka z 1888 roku. Interesował się problematyką termodynamiki – za pomocą skonstruowanego mikrokalorymetru badał ilości wytwarzanego ciepła w pracujących mięśniach. Opis własnego mikrokalorymetru ogłosił po francusku w Biuletynie Akademii Umiejętności w Krakowie w 1890 roku.
Wraz z Adolfem Beckiem przeprowadził pionierskie w skali światowej badania fal elektroencefalograficznych kory mózgowej – w 1890 roku otrzymał ich zapis.
Niezwykłym odkryciem dokonanym wspólnie z Adolfem Beckiem, jednym z ważniejszych profesora Cybulskiego, dotyczącym elektrofizjologii mózgu, było określenie lokalizacji ośrodków czuciowych w korze mózgu psa i małp (ustalili pełną topografię okolic czuciowych kory mózgowej).

Pozostawił szereg publikacji natury organizacyjnej, społecznej, dydaktycznej, w tym dotyczących reformy studiów lekarskich, dopuszczenia kobiet do nauki w szkołach wyższych, higieny, w tym odżywiania się, organizacji gospodarstw wiejskich czy o obowiązku państwa popierania nauki i inne.

Strona 22 „Sprawy reformy studyów lekarskich” z 1896 r. zawiera tekst w języku polskim dotyczący organizacji nauczania na uniwersytecie medycznym. Autor porównuje system egzaminacyjny i poziom wykształcenia studentów w Krakowie z rosyjskimi uniwersytetami, podkreślając zalety mniejszych uniwersytetów z łatwiejszym bezpośrednim kontaktem profesorów ze studentami zwłaszcza podczas praktycznych ćwiczeń. W dolnej części strony znajduje się tabela przedstawiająca plan nauki na pierwsze półrocze, obejmująca przedmioty: fizyka, chemia nieorganiczna, botanika, zoologia i anatomia, wraz z liczbą godzin wykładów i ćwiczeń tygodniowo. Pod tabelą znajduje się przypis dotyczący godzin pracy w pracowniach chemicznej i anatomicznej.

Propozycja planu studiów lekarskich - „Sprawa reformy studyów lekarskich”, 1896 r.

Strona 23 „Sprawy reformy studyów lekarskich” z 1896 r. zawiera kontynuację tabeli ze strony 22. W tej części tabeli został przedstawiony plan nauczania akademickiego w języku polskim, obejmującym semestry od II do VI. Zawiera szczegółowy wykaz przedmiotów, liczbę godzin wykładów i ćwiczeń tygodniowo oraz informacje o wymaganych kolokwiach i egzaminach. Tabela jest podzielona na semestry, a każdy z nich zawiera zestaw kursów z przypisanymi formami zajęć (wykłady, laboratoria, sekcje anatomiczne, kliniki). Na koniec I roku przewidziane jest kolokwium lub egzamin z fizyki, chemii, botaniki i anatomii porównawczej. Prawo do kontynuacji studiów przysługuje tylko tym, którzy uzyskali dostateczny wynik z egzaminów z fizyki i chemii. Na koniec II lub początek III roku przewidziane są kolokwia lub egzaminy z fizjologii, anatomii, chemii lekarskiej, histologii i embriologii (teoretyczne i praktyczne).

Propozycja planu studiów lekarskich - „Sprawa reformy studyów lekarskich”, 1896 r.

Strona 24 „Sprawy reformy studyów lekarskich” z 1896 r. zawiera kontynuację tabeli ze strony 22 i 23. W tej części tabeli został przedstawiony plan nauczania akademickiego medycznego w języku polskim, obejmującym ostatnie semestry od VII do X. Zawiera tabelę z wykazem kursów, godzinami wykładów i ćwiczeń praktycznych oraz tekst opisujący zasady egzaminowania po ukończeniu dziesięciu semestrów. Dokument ma charakter akademicki i dotyczy organizacji studiów medycznych. Na końcu strony znajduje się tekst informujący, że egzaminy końcowe powinny odbywać się po ukończeniu dziesięciu semestrów. Proponuje się zachowanie obecnego porządku egzaminów z wyjątkiem zniesienia podziału na egzaminy teoretyczne i praktyczne z tego samego przedmiotu, dodania egzaminów z nowych przedmiotów oraz rezygnacji z egzaminów z chemii i fizyki w pierwszym półroczu.

Propozycja planu studiów lekarskich - „Sprawa reformy studyów lekarskich”, 1896 r.

Inne ważniejsze prace to:

Ogłoszenie pracy o znaczeniu skóry dla ustroju – 1891 r.
Mleko wapienne jako środek dezynfekcyjny – 1891 r.
Próba badań nad żywieniem się ludu wiejskiego w Galicji - 1894 r.
Bakterie mleczne jako środek walki ze starością i niektórymi chorobami – 1906 r.
Kilka słów w sprawie jadów w jelicie prawidłowym – 1907 r. "Lwowski Tygodnik Lekarski"
4-tomowy podręcznik fizjologii, miał 3 wydania, opracowany wspólnie z Adolfem Beckiem – 1915 r.
O termodynamice mięśniowej – 1916 r.

Prace dotyczące elektrofizjologii ogłaszane były prawie wyłącznie w polskich czasopismach lekarsko-przyrodniczych i w rocznikach AU. W związku z tym ich znajomość za granicą była mniejsza.

Strona tytułowa książki naukowej w języku polskim. U góry widnieje nazwisko autora: N. Cybulski (podkreślone). Tytuł publikacji brzmi: „Prądy elektryczne w mięśniach czynnych, ich charakter i źródło”
Na środku strony znajduje się okrągła pieczęć z herbem Akademii Umiejętności „Academia Litterarum Cracoviensis”.
Na dole podano miejsce i rok wydania: Kraków Nakładem Akademii Umiejętności
Skład główny w Księgarni Spółki Wydawniczej Polskiej 1912. Całość wydrukowana jest klasyczną, elegancką czcionką na lekko pożółkłym papierze, co wskazuje na wiekową publikację

Strona tytułowa pracy "Prądy elektryczne w mięśniach czynnych, ich charakter i źródło".

Odręcznie napisana czarnym atramentem dedykacja „Kochanemu (…) prof. Kostaneckiemu zawsze oddany autor”. Papier jest lekko pożółkły, co wskazuje na wiekową publikację

Dedykacja profesora Cybulskiego dla profesora Kostaneckiego w pracy „Prądy elektryczne w mięśniach czynnych, ich charakter i źródło”, Kraków, 1912 r.

Uczniami i współpracownikami profesora Cybulskiego byli m. in.: Władysław Szymonowicz, Adolf Beck, Franciszek Czubalski, Marian Eiger, Antoni Gluziński, Jan Sosnowski, Stanisław Maziarski, Józef Zanietowski, Leon Wachholz, Aleksander Rosner, Teofil Zalewski, Ryszard Kunicki, Gustaw Piotrowski (młodszy) i inni.
Po śmierci w 1919 r. prace badawcze Profesora Cybulskiego kontynuowali jego uczniowie, m. in. Adolf Beck, Ernest Maydell, potem Jerzy Kaulbersz.

Profesor Cybulski wygłaszał odczyty w wielu towarzystwach naukowych, dotyczące różnych zagadnień, jak np.: wpływu powietrza górskiego na ustrój, znaczenia badań fizycznych dla biologii, roli materii promienistej w leczeniu, elektryczności zwierzęcej.
Ważniejsze wystąpienia:

W 1881 roku wystąpił na VI Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie z tematem korzyści z zastosowania kondensatorów do drażnienie nerwów i mięśni.
W 1891 roku wraz z Józefem Zanietowskim ogłosił publikację dotyczącą zastosowania kondensatora do pobudzenia nerwów i mięśni.
W 1892 roku wygłosił odczyt o wynikach badań nad elektrofizjologią mózgu podczas jubileuszowego posiedzenia Towarzystwa Lekarskiego w auli Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 1894 roku ogłosił wraz z Józefem Zanietowskim w "Archiv für die gesammte Physiologie" ponad stustronicową pracę na temat pobudzenia nerwów mięśni przy pomocy kondensatorów z licznymi tablicami i wynikami badań, i rycinami.
4 lutego 1895 roku przedstawił na posiedzeniu Akademii Umiejętności w Krakowie wyniki badań o pierwszym poznanym hormonie nadnerczy (nadnerczyna -> adrenalina).
W 1895 roku zademonstrował na VII Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich wspólnie z J. Zanietowskim zaprojektowany przyrząd, excitator absolutus, służący do drażnienia nerwów i mięśni.
W 1896 roku opublikował wyniki badań nad elektrofizjologią mózgu w Rozprawach Akademii Umiejętności.
W 1914 roku powstała wspólna praca wraz z dr Sabiną Macieszyną-Jeleńską nad prądami czynnościowymi mózgu.

Napoleon Cybulski aktywnie uczestniczył w Międzynarodowych Kongresach Fizjologów już od pierwszego, zorganizowanego w Bazylei we wrześniu 1889 roku. Od szóstego w Brukseli był stałym członkiem Komitetu Zjazdów Międzynarodowych. W 1894 roku podczas Kongresu Lekarzy w Rzymie zademonstrował mikrokalorymetr, a w 1910 roku w Wiedniu pokazał jego ulepszoną wersję. W marcu 1895 roku przekazał wyniki prac nad wydzielaniem wewnętrznym do "Zentralblatt für Physiologie".

Strona tytułowa naukowej publikacji w języku niemieckim. W górnej części po stronie lewej znajdują się archiwalne oznaczenia katalogowe (czarnym atramentem odręcznie napisana i przekreślona liczba „4459” i pod nią niebieskim atramentem liczba „562”). Po stronie prawej widoczna jest odręczna dedykacja napisana czarnym atramentem „Imć Panu Prof. Kostaneckiemu z prośbą o przyjęcie, autor”. Tytuł dokumentu brzmi: „Über die Beziehung zwischen den Aktionsströmen und dem tätigen Zustand der Muskeln”, co tłumaczy się jako: „O związku pomiędzy prądami czynnościowymi a czynnym stanem mięśni”. Autor: N. Cybulski (Napoleon Cybulski).
Dalej znajduje się informacja o źródle publikacji: „Extrait du Bulletin de l’Académie des Sciences de Cracovie – Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. Série B: Sciences Naturelles. Mars 1910”, czyli: „Wyciąg z Biuletynu Akademii Umiejętności w Krakowie – Wydział Nauk Matematyczno-Przyrodniczych. Seria B: Nauki Przyrodnicze. Marzec 1910”.
Centralnie na środku strony umieszczone zostało godło – okrągła pieczęć z herbem Akademii Umiejętności w Krakowie z napisem „Academia Litterarum Cracoviensis”.
Na dole strony znajduje się miejsce i data druku: „Cracovie – Imprimerie de l’Université – 1910” (tłum. „Kraków – Drukarnia Uniwersytecka – 1910”).
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Strona tytułowa pracy "Über die Beziehung zwischen den Aktionsströmen und dem tätigen Zustand der Muskeln". Kraków, 1910 r. z autografem autora.

Po stronie prawej widoczna jest odręczna dedykacja napisana czarnym atramentem „JW Panu Prof. Kostaneckiemu z prośbą o przyjęcie, autor”.

Strona tytułowa niemieckojęzycznej publikacji naukowej autorstwa N. Cybulskiego (Napoleona Cybulskiego), profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W górnej części po stronie lewej znajdują się archiwalne oznaczenia katalogowe (czarnym atramentem odręcznie napisana i przekreślona liczba „4463” i pod nią niebieskim atramentem liczba „559”). Po stronie prawej widoczna jest odręczna dedykacja napisana czarnym atramentem „J. W. Prof. Kostanecki od autora”. Tytuł publikacji brzmi: „Zur Frage von der Anwendung des Saitengalvanometers in physiologischer Forschung.”, co można przetłumaczyć jako:
„W kwestii zastosowania galwanometru strunowego w badaniach fizjologicznych”.
Pod tytułem znajduje się informacja, że praca zawiera 13 rycin w tekście (oryg. Mit 13 Textfiguren).
Na dole strony umieszczono dane wydawnicze: Bonn, 1913. Odbitka osobna z czasopisma „Archiv für die ges. Physiologie”, tom 152. Wydawnictwo: Martin Hager.
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Strona tytułowa pracy "Zur Frage von der Anwendung des Saitengalvanometers in physiologischer Forschung", 1913 z dedykacją od autora dla profesora Kazimierza Kostaneckiego.

Strona tytułowa niemieckojęzycznej publikacji naukowej autorstwa N. Cybulskiego (Napoleona Cybulskiego). Tytuł publikacji brzmi: „Ein Modell der Aktionsströme des Muskels”, co tłumaczy się jako: „Model prądów czynnościowych mięśnia”. Na górze strony widnieje informacja o źródle publikacji:
„Extrait du Bulletin de l’Académie des Sciences de Cracovie – Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. Série B: Sciences Naturelles. Décembre 1912”, czyli: Wyciąg z Biuletynu Akademii Umiejętności w Krakowie – Klasa Nauk Matematyczno-Przyrodniczych. Seria B: Nauki Przyrodnicze. Grudzień 1912.
Na stronie znajduje się biblioteczna pieczęć owalna z napisem: „BIBLIOTEKA […]” oraz oznaczenie numeracyjne „353” wpisane dwukrotnie — ręcznie w pieczęci oraz w górnej części strony (poniżej informacji o źródle publikacji.
Centalnie na środku strony widoczna jest okrągła pieczęć Academia Litterarum Cracoviensis z herbem.
Na dole strony podano miejsce i datę wydania: Cracovie – Imprimerie de l’Université – 1913 (Kraków – Drukarnia Uniwersytecka – 1913).
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Strona tytułowa pracy „Ein Modell der Aktionsströme des Muskels”, 1912.

W 1916 roku wystąpił na posiedzeniu Akademii Umiejętności w Krakowie na temat całości własnych badań nad termodynamiką mięśni Z dziedziny termodynamiki mięśni – Zur Thermodynamik der Muskeln, opublikowane potem w Biuletynie Akademii w języku niemieckim.

Strona tytułowa publikacji naukowej w języku niemieckim autorstwa N. Cybulskiego (Napoleona Cybulskiego), profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tytuł dzieła to: „Zur Thermodynamik der Muskeln”, co oznacza: „O termodynamice mięśni”. Na górze strony znajduje się informacja o źródle publikacji: „Extrait du Bulletin de l’Académie des Sciences de Cracovie – Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. Série B: Sciences Naturelles. Avril – Mai 1916”, czyli: Wyciąg z Biuletynu Akademii Umiejętności w Krakowie – Klasa Nauk Matematyczno-Przyrodniczych. Seria B: Nauki Przyrodnicze. Kwiecień–maj 1916.
Strona zawiera napisaną czarnym atramentem odręczną dedykację „Wielce Kochanemu Panu Prof. Maziarzowi, autor” oraz numerację archiwalną „3060” zapisaną dwukrotnie odręcznie niebieskim atramentem, w lewym górnym i prawym górnym rogu strony.
Na środku widoczna jest okrągła pieczęć Academia Litterarum Cracoviensis z herbem.
Na dole strony podano miejsce i rok wydania: Cracovie – Imprimerie de l’Université – 1916 (Kraków – Drukarnia Uniwersytecka – 1916).
Papier ma pożółkły odcień, wskazujący na wiek dokumentu.

Strona tytułowa „Zur Thermodynamik der Muskeln”, 1916 z autografem autora.

Prace Napoleona Cybulskiego w zbiorach Biblioteki

Ważne dokonania

W 1918 roku został laureatem Nagrody Jerzmanowskich
Był trzykrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny (w latach 1911, 1914, 1918)

Ciekawostki

Był wielkim społecznikiem. Potępiał nieetyczne czyny. Był człowiekiem niezwykle miłym i subtelnym, skromnym. Zarażał swoim zapałem i pomysłami innych. Jeżeli studenci wykazywali indywidualne pomysły, a Profesor to wyczuwał, bardzo to cenił – uważał, że to ludzie, z których może coś być, bo myślą. Otworzył własny gabinet dentystyczny, w którym dorabiał.

Był zdecydowanym zwolennikiem dopuszczenia kobiet do studiów medycznych. W 1891 roku wraz z Odo Bujwidem i jego żoną Kazimierą założył pierwsze w Krakowie żeńskie gimnazjum.

W 10-lecie jego śmierci Towarzystwo Lekarskie Krakowskie zorganizowało posiedzenie poświęcone jego osobie. W 100-lecie jego urodzin Polskie Towarzystwo Fizjologiczne zorganizowało VI Zjazd poświęcony Profesorowi. Ponadto Polskie Towarzystwo Fizjologiczne przyznaje Medal Honorowy im. Napoleona Cybulskiego wybitnym naukowcom, osobom fizycznym lub prawnym, szczególnie zasłużonym dla rozwoju nauk fizjologicznych.

Odznaczenia

W 1918 roku został laureatem Nagrody Jerzmanowskich
11 listopada 1936 – odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski

Upamiętnienie

W 100-lecie urodzin został uhonorowany zawieszeniem pamiątkowej tablicy w sali wykładowej Zakładu Fizjologii.
W Krakowie ulica poświęcona Profesorowi leży w Dzielnicy I Stare Miasto.

Przypomnienie sylwetki i dorobku naukowego Profesora Napoleona Cybulskiego podczas wystawy zatytułowanej „Człowiek nauki taki, jakim był” zbiega się kilkoma okolicznościowymi wydarzeniami: 140. rocznicą otrzymania stopnia doktora medycyny (1885), 135. rocznicą współodkrycia prądów czynnościowych mózgu (1890), 135. rocznicą otrzymania zapisu EEG kory mózgowej (1890), 130. rocznicą powołania na drugą kadencję pełnienia funkcji dziekana Wydziału Lekarskiego (1895), 130. rocznicą odkrycia wraz z Władysławem Szymonowiczem hormonalnego oddziaływania rdzenia nadnerczy i wyizolowania adrenaliny (1895), 120. rocznicą powołania na funkcję prorektora (1905).

Bibliografia

Kaulbersz Jerzy, Napoleon Cybulski (1854-1919), w: Złota księga Wydziału Lekarskiego. Kraków 2000, s. 281-292.
Wnęk Jan, Światowa medycyna w polskiej nauce i dydaktyce lekarskiej 1795-1939 : pedagogiczny aspekt dyfuzji nauki. Cz. 2. Warszawa, 2020.
Gajda Zdzisław, O ulicy Kopernika w szczególności, o Wesołej w ogólności : prawie wszystko, Kraków 2012.
Kliniki i zakłady teoretyczne : Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w krakowskiej dzielnicy Wesoła : gmachy i ludzie, red. Franaszek Piotr, Kraków 2016.
Kaulbersz Jerzy, Twórczość naukowa Napoleona Cybulskiego, "Acta Physiologica Polonica", 1955, t. 6, nr 2, s. 125-148.
Napoleon Cybulski, https://pl.wikipedia.org/wiki/Napoleon_Cybulski (odczyt: 16.06.2025).
Katedra Fizjologii. O katedrze. Historia https://fizjologia.wl.cm.uj.edu.pl/o-katedrze/historia/ (odczyt: 14.05.2025).
Lista Pamięci. Prof. Napoleon Nikodem Cybulski https://in-memoriam.uj.edu.pl/lista-pamieci?p_p_id=56_INSTANCE_iqXS3KIq9Mfb&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-3&p_p_col_pos=2&p_p_col_count=3&osoba=140331278 (odczyt: 07.08.2025).
Narodowe Archiwum Cyfrowe: Napoleon Cybulski. Fotografia portretowa, sygnatura: 3/1/0/10/104a https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5985321 (odczyt: 10.06.2025).
Mateja Anna, Recepta na adrenalinę : Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologów, Wołowiec 2019.
30 lat Towarzystwa Przyjaciół Prokocimia im. Erazma i Anny Jerzmanowskich, red. Grażyna Fijałkowska, Kraków 2020, https://zsp19.szkolnastrona.pl/sp/container/encyklopedia-prokocimska/30latTPP.pdf?noc=1612704624 (odczyt: 02.10.2025).
Florkowska Marzena, Dzięki niemu wiemy, dlaczego w stresie pocą się ręce, a serce bije szybciej. Prof. Napoleon Cybulski, krakowski uczony, który odkrył adrenalinę, audycja radiowa, uczestnik: Ryszard Witold Gryglewski [materiał dźwiękowy], Radio Kraków, 09.09.2025, https://www.radiokrakow.pl/audycje/dzieki-niemu-wiemy-dlaczego-w-stresie-poca-nam-sie-rece-a-serce-bije-szybciej/ (odsłuchanie: 23.10.2025)