Człowiek nauki taki, jakim był

15 grudnia 1810 roku Rada Wydziału Lekarskiego Akademii Krakowskiej powołała do życia Bibliotekę, której zbiory służyć miały zarówno pracownikom naukowym, jak i studentom Wydziału. Nowo powstała Biblioteka przetrwała tylko kilka lat, jednak jej upadek nie zahamował tendencji do wyodrębnienia księgozbioru medycznego spośród wszystkich zbiorów Wszechnicy. Dynamiczny postęp nauk medycznych w XIX wieku, w którym i krakowski ośrodek uniwersytecki miał swój udział, oraz następujący równolegle rozwój Wydziału Lekarskiego, zaowocował powstaniem bibliotek poszczególnych Katedr i Klinik Wydziału.

W grudniu 2025 roku Biblioteka Medyczna UJ CM pragnie przypomnieć społeczności uczelnianej udokumentowany źródłami historycznymi fakt powołania swojego pierwowzoru, który miał miejsce 215 lat temu. Z tej okazji przygotowana została wystawa zatytułowana „Człowiek nauki taki, jakim był. Sylwetki wybranych lekarzy i badaczy w świetle publikacji zachowanych w zbiorach Biblioteki Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w 215. rocznicę jej powstania”. Wystawę można obejrzeć w hallu i Wypożyczalni Biblioteki Medycznej oraz w wersji wirtualnej przechodząc do zakładki Sylwetki Naukowców.

Na podstawie przeprowadzonych kwerend bibliograficznych wybrano dwudziestu wybitnych naukowców, których osiągnięcia i postawy mogą stanowić wspaniałą inspirację dla współczesnych badaczy. Są nimi: Odo Bujwid (bakteriolog), Ksawery Lewkowicz (pediatra), Fryderyk Skobel (patolog i farmakolog), Stanisław Ciechanowski (anatomopatolog), Napoleon Cybulski (fizjolog), Józef Majer (przyrodnik, antropolog, encyklopedysta), Józef Dietl (balneolog i prezydent Miasta Krakowa), Walery Jaworski (gastrolog i historyk medycyny), Kazimierz Kostanecki (twórca krakowskiej szkoły anatomicznej), Witold Orłowski (internista), Marek Gatty-Kostyal (chemik i farmaceuta), Stanisław Maziarski (histolog), Przemysław Pieniążek (oto-ryno-laryngolog), Maciej Leon Jakubowski (twórca polskiej szkoły pediatrycznej), Kazimierz Majewski (okulista), Władysław Reiss (dermatolog), Aleksander Rosner (ginekolog), Ludwik Rydygier (chirurg), Władysław Szumowski (historyk medycyny) oraz Leon Wachholz (lekarz medycyny sądowej).

Trwałym świadectwem wkładu profesorów naszej Uczelni w rozwój nauk medycznych są ich publikacje naukowe. Wszystkie zaprezentowane na wystawie tytuły pochodzą z księgozbioru Biblioteki Medycznej UJ CM. Kolekcja druków z przełomu XIX i XX wieku należąca do Biblioteki Medycznej, kontynuującej tradycje Biblioteki Wydziałowej i bibliotek przyklinicznych, składa się z pozycji przekazanych jej przez jednostki naukowo-dydaktyczne UJ CM oraz z historycznych zbiorów stowarzyszeń lekarskich i studenckich. W ostatnich latach, w związku z przeprowadzką jednostek klinicznych i naukowo-dydaktycznych do nowej siedziby Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, historyczny zasób Biblioteki znacznie się powiększył. Obecnie liczy ponad 20 tysięcy wolumenów. Księgozbiór ten, dokumentujący postępy medycyny i nauk pokrewnych oraz dorobek związanych z Uczelnią naukowców, otaczany jest szczególną opieką. Od 2018 roku Biblioteka Medyczna UJ CM podejmuje szereg prac związanych z renowacją, opracowaniem, digitalizacją i udostępnieniem historycznej kolekcji zbiorów medycznych z XIX i początku XX wieku (do 1945 roku) w ramach projektów finansowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Działania te pozwoliły na przybliżenie sylwetek wybranych naukowców Uczelni przez pryzmat ich dzieł, uchronionych przed zapomnieniem i zniszczeniem. Więcej informacji o działaniach podejmowanych przez naszą Bibliotekę związanych z ochroną i upowszechnianiem historycznego dziedzictwa znajduje się w zakładce O Projekcie SON.

Prezentowani na wystawie ludzie nauki i ich dzieła znacząco przyczyniły się do ukształtowania fundamentów nowożytnej medycyny w Polsce. Kilku z nich piastowało funkcje rektora, wielu było członkami towarzystw naukowych i zajmowało się palącymi problemami społecznymi tamtych czasów. Chcielibyśmy, aby przygotowane przez nas materiały wystawowe wzbudziły zainteresowanie, przemówiły do wyobraźni i stały się przedmiotem refleksji pozwalającej lepiej rozumieć własne powinności względem studiowania i uczenia się na uczelni medycznej, uprawiania praktyki zawodowej i doskonalenia się w byciu człowiekiem nauki. 

Działanie jest kontynuacją wystawy Spojrzenie w Przeszłość – Zbiory, Ludzie, Wydarzenia otwartej 9 grudnia 2010 roku, następnie przeniesionej do formy cyfrowej w 2015 roku.

Ważnym segmentem wystawy są rozmowy dotyczące tego, w jaki sposób współcześni badacze postrzegają rolę nauki w społeczeństwie i zadania jakie dziś przed nimi stoją. Rozmowy zostały podzielone na 5 bloków tematycznych: "Piękno Nauki", "Patrząc wstecz i w przód", "Porażka w badaniach naukowych", "Nieufność do wiedzy" oraz "Fundusze i młodzi naukowcy". Każdy blok dotyczy aktualnych  problemów i wyzwań, szczególnie istotnych u progu ewaluacji. Wywiady można wysłuchać przechodząc do zakładki Rozmowy o nauce, a następnie klikając na wybrany blok tematyczny.